Çağkan AYDOĞDU
Hukuk Müşaviri, Uzman
Yatırım Destek Ofisi
cagkan.aydogdu@izka.org.tr

Mevcut üretim kapasitesinin arttırılması, modernize edilmesi veya komple yeni yatırım yapılmasının desteklenmesi amacıyla mevzuatımızda 2012 yılından bu yana uygulanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, yatırımcılara önemli avantajlar sağlamaktadır.

Özellikle imalat sanayiye sağlanan destekler, zaman içinde ortaya çıkan şartlar dolayısıyla ihtiyaçlara uygun olarak revizyona tabi tutulmakta ve böylelikle yaşayan bir belge olarak uygulaması sürdürülmektedir.  11. Kalkınma Planında, 2023 yılı hedefleri arasında GSYİH’nın 1.080 milyar dolara, kişi başına gelirin 12.484 dolara yükseltilmesi; ihracatın 226,6 milyar dolara çıkarılması; işsizlik oranının yüzde 9,9’a düşürülmesi bulunmaktadır. Bu hedeflere ulaşmak için uygulanan araçlardan biri olan yatırım teşvik programına başvurular tüm yıl boyunca açık kalmakta ve başvuruların yapılması sonrasında hızlı bir şekilde inceleme yapılarak başvurular sonuçlandırılmaktadır. 

Doğrudan maliyet azaltıcı etkisi ile KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti avantajının yanında; SGK işveren hissesi desteği, gelir/kurumlar vergisi indirimi destekleri, kredi kullanımı halinde faiz desteği unsurları yatırımcıların yatırım kararı almasında hız, güven ve teşvik sağlamaktadır. Aynı zamanda gelişmiş ve daha az gelişmiş bölgeler arasında denge kurulması hedefini de güden sistem ile aynı başlıklarda ancak farklı oranlarda destekler sağlanmaktadır. 

Teşvik sistemindeki sektörel farklılıklar, farklı bölgelerde farklı sektörlerin desteklemesini de yönlendirmekte ve belirli bölgelerde belirli kümelenmelerin ve odaklanmaların yolunu da açmaktadır. Bazı sektörler ve ürün gruplarına yönelik teşvikler ise, tüm ülkede desteklenmesi arzulanan ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürün gruplarından biri de teşvik sistemimizde orta-yüksek teknolojili ürünler olarak geçmektedir.

Karar kapsamında OECD teknoloji yoğunluk tanımına göre orta-yüksek teknolojili sanayi sınıfında yer alan ürünlerden belirlenen ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar, İstanbul ili hariç olmak üzere 1., 2. ve 3. bölgelerde gerçekleştirilmeleri halinde 4. bölgede uygulanan, 4., 5. ve 6. bölgelerde gerçekleştirilmeleri halinde ise bulunduğu bölgede uygulanan bölgesel desteklerden yararlandırılmaktadır. Bu kapsamda düzenlenecek teşvik belgeleri için asgari sabit yatırım tutarı 1. bölge ve 2. bölgelerde 1 milyon TL, diğer bölgelerde ise 500 bin TL olarak belirlenmiştir.

OECD teknoloji yoğunluk tanımına göre orta-yüksek teknolojili sanayi sınıfında aşağıdaki 6 ürün grubu bulunmaktadır:

• Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı (ilaç/eczacılıkta ve tıpta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünlerin imalatı hariç)
• Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatları
• Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı
• Motorlu Kara Taşıtları İmalatı
• Demiryolu ve Tramvay Lokomotifleri ile Vagonlarının İmalatı
• Başka Yerde Sınıflandırılmamış Ulaşım Araçları İmalatı

Bu ürün grupları, aslında oldukça fazla ürün çeşitliliğini işaret etmektedir. Bu durum, ilk üçünü örneklendirdiğimizde daha somut bir şekilde anlaşılabilecektir.

Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı içine; ana kimyasal maddeler (sanayi gazları, boya maddesi ve pigment vb), kimyasal gübre ve azotlu bileşikleri, sentetik kauçuk ve plastik hammaddeler, diğer kimyasal ürünler, boya-vernik benzeri kaplayıcı maddeler, sabun-deterjan-temizlik maddeleri, başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler, suni ve sentetik elyaf gibi ürünler girmektedir.

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatları içine; genel amaçlı makineler, çeşitli motorlar-türbinler-pompa-kompresör, musluk, vana, mil yatağı, dişli ve takımları, sanayi fırını, ocak ve ateşleyiciler, kaldırma ve taşıma teçhizatları, soğutma ve havalandırma donanımları, diğer genel amaçlı makineler, özel amaçlı makineler, tarım ve orman makineleri, takım tezgâhları, metalürji makineleri, maden-taşocağı-inşaat makineleri, gıda-içecek-tütün işleyen makineler, tekstil-giyim eşyası-deri işlemede kullanılan makineler, diğer özel amaçlı makineler, başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri gibi ürünler girmektedir.

Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların imalatları içine ise; elektrik motoru-jeneratör-transformatör, elektrik dağıtım ve kontrol cihazları, izole edilmiş tel ve kablo, akümülatör-pil-batarya, elektrik ampulü-lamba-aydınlatma teçhizatı, başka yerde sınıflandırılmamış elektrik teçhizatlar gibi ürünler girmektedir.

İzmir’de alınan yatırım teşvik belgelerine bakıldığında, İzmir’de 2009-2019 yılları arasında en çok teşvik belgesi alan ilk 30 sektör içinde yukarıda sayılan ürünler önemli bir yer tutmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yatırım teşvik istatistiklerine göre İzmir’de sektör itibariyle ilk 30’da yer alan ürünlere ilişkin grafik aşağıda verilmiştir:

Dikkat edilecek olursa, yukarıda sayılan orta ve yüksek teknoloji ürün grubundaki “diğer özel amaçlı makinelerin imalatında 37, diğer genel amaçlı makinelerin imalatında 33, pompa, kompresör, musluk ve vana imalatında 17, takım tezgahları imalatında 14, mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatında 12  ve B.Y.S. ev aletleri imalatında 12” olmak üzere toplam 125 teşvik belgesi alınmıştır.

Bu ürün gruplarının imalatı söz konusu olduğunda yatırımcılar, makine ve teçhizat alımlarında KDV istisnası ve gümrük vergisi muafiyeti, SGK İşveren Hissesi Desteği (6 yıl, %25 yatırıma katkı oranı), gelir/kurumlar vergisi indirim desteği (vergi indirim oranı %70, yatırıma katkı oranı %30), faiz desteği (TL 4 puan, döviz 1 puan indirimli) ve yatırım yeri tahsisi (Milli Emlak mevzuatı çerçevesinde) desteklerinden faydalanılabilmektedir. Bu ürünlerin imalatı Türkiye’nin neresinde üretilirse üretilsin aynı destek unsurlarından yararlanmaktadır. Yalnızca İstanbul için ilave kriterler söz konusu olmaktadır.