Yeşil Girişimcilik Uygulamaları
Arın HÜNLER
Uzman
Yenilik ve Girişimcilik Politikaları Birimi
arin.hunler@izka.org.tr
Başta sanayileşme ve nüfus artışı olmak üzere dünya üzerindeki son yüz yıllık insan aktivitesinin en önemli sonuçlarından biri çevresel sorunların tarihteki en yüksek ve riskli seviyeye gelmiş olmasıdır. Çevresel sorunların bugüne kadar ortaya çıkardığı afetler ve çevre felaketleri yanı sıra bundan sonrası için de günlük hayatın sürdürülmesine engel teşkil edecek seviyede yeni gelişmelere yol açabileceği net bir şekilde görülmektedir. Bu konunun küresel düzeyde tartışılması ve çözüme ilişkin uluslararası çabalar büyük oranda son kırk yıl içinde gündeme gelmiş olmakla birlikte, yaratacağı ciddi ekonomik yük nedeniyle çözüm önerileri tam anlamı ile sahiplenilmemiştir.
Küresel ölçekte çevresel sorunların artması, bu durumun ekonomik faaliyetlere de zarar verecek seviyeye gelmesi ve toplumlarda geleceğe dair kaygı düzeyinin yükselmesi sürdürülebilirlik, sosyal sorumluluk, çevre etiği gibi kavramları ve çevreye duyarlı sektör ve işleri ön plana taşımış, işletmelere de bu doğrultuda sorumluluk yüklemiştir.[i] Buna paralel olarak, çevre bilincinin yükselmesinin de etkisiyle, çevresel sorunları da gözeterek hayata geçirilecek ekonomik faaliyetler gündeme gelmeye başlamıştır. Bu faaliyetlerin yoğunlaşması ve çevreye duyarlı ürünlere olan talebin artması hem toplumun hem girişimcilerin konuya ilgisini artırmış, bunun sonucunda sürdürülebilirliği ve çevresel sorunları odağına alan, sürdürülebilir büyümeyi ilke edinen ancak her halükarda kar elde etmeyi de hedeflerinden biri olarak belirleyen sektörler/işler gelişmiş ve bu alan yeşil girişimcilik olarak adlandırılmaya başlanmıştır.
Yeşil girişimcilik net bir şekilde tanımlanmış ya da standart kriterlere göre belirlenen bir kavram değildir. Bunun nedeni yeşil girişimciliğin, tıpkı diğer girişimcilik türleri gibi, hayata geçtiği ülke ya da sektöre göre farklı sorunlar karşısında farklı uygulamalar gerçekleştirebilmesi ve içinde bulunduğu bölgenin sosyal ve kültürel yapısından etkilenmesidir. Ancak yeşil girişimcilerin ortak noktaları ekonomik açıdan tatmin edici, sosyal sorumluluk sahibi ve çevreye yararlı işler tasarlayan ve uygulayan kişiler olmalarıdır.[ii] Bu çerçevede yeşil girişimciliğin temel bileşenleri de sürdürülebilirlik, yenilik, ekonomik gelişme, sosyal sorumluluk, çevresel iyileştirme ve teknolojik gelişmenin değerlendirilmesi olarak kabul edilmektedir.[iii]
Yeşil girişimciliğin çevre sorunlarına çözüm üretmeyi amaçlayan “yeşil” boyutu yanı sıra en az onun kadar önemli “girişimcilik” boyutu da vardır. Diğer girişimcilik türlerinde olduğu gibi yeşil girişimcilik de yenilik, pazarlama, iş geliştirme konuları ile doğrudan ilişkilidir. Girişimciliğin temel unsurlarının ihmal edilmesi hem girişimin ekonomik olarak sonuçsuz kalmasına hem de hedeflenen çevresel pozitif etkinin gerçekleştirilememesine yol açacaktır. Ancak yeşil girişimciliği geleneksel girişimcilikten ayıran hususlar kar etme yanında toplumsal faydayı da göz önünde bulundurması, ürün/hizmet üretimine ilişkin teknoloji kullanımında çevresel duyarlılığı ön planda tutması ve başta çevresel olmak üzere kendi etik değerlerine uyan müşteri grupları ile çalışmayı tercih etmesidir.[iv] Yeşil girişimciliğin hem ekonomik olarak anlamlı sonuçlar üretmesi hem de çevre sorunlarına alternatif çözümler geliştirebilmesi için her iki boyutu ile de güçlü olması gerekmektedir. Yeşil girişimciliğin ekonomik getiri hedefi olmaksızın sadece sosyal ve çevresel amaçlı bir faaliyet olarak ele alınması ya da çevre boyutundansa kar beklentisinin daha ön planda olması durumunda gerçekleştirilen faaliyetin yeşil girişimcilik olarak adlandırılması mümkün olmayacaktır.
Çevresel sorunlara odaklanmış yeşil girişimlerin sayısının artması hem çevre hem ekonomi boyutuyla oldukça önemlidir. Örneğin fosil yakıt kullanımının azalmasını sağlama amacı güden tek bir rüzgar tribününün yapım maliyeti ile bir paylaşımlı araç kullanım yazılımı geliştirilerek sayısız aracın trafiğe çıkması ve ortaya çıkaracakları karbon salınımı engellenebilmektedir. Benzer şekilde atık toplamada verimlilik artırıcı projeler, tarımsal sulamada su tüketimini azaltan otomasyon uygulamaları, tüketilmeyen yiyeceklerin toplanıp değerlendirilmesi gibi projeler yeşil girişimcilik olarak kabul edilmektedir. Küçük yatırımlarla güçlü ekonomik, toplumsal ve çevresel etkiler[v] elde edilebilmesi nedeniyle bu alanda yapılacak yatırım ve teşviklerin ekonomik ve çevresel geri dönüşünün hem çok hızlı hem de çok verimli bir şekilde gerçekleşmesi mümkündür.
Yeşil girişimcilik ekosistemi henüz tam anlamıyla oturmuş bir yapıda değildir. Girişimcilik konusunda çalışan çok sayıda kurum olmasına rağmen gelişen bir alan olan yeşil girişimcilik özellikle Türkiye’de yeteri kadar güçlenememektedir. Bu noktada yeşil girişimciliğin teşvik edilmesi amacıyla konunun hem startuplar hem de mevcut işletmeler boyutu ile ayrı ayrı ele alınması, her iki yapının ihtiyaçlarına yönelik ayrı uygulamalar hayata geçirilmesi elzemdir.
Yeşil girişimciliğin teşvik edilmesi ve güçlenmesi için öncelikle yeşil girişimciliğin tanımlanması, ülke için öncelikli olan ve yeşil girişimciliğin konusu olabilecek sektör ve alt sektörlerin belirlenmesi oldukça önemlidir. Belirlenen sektörlerde özellikle yeni girişimcileri ve KOBİ’leri esas alan ve hem kamunun hem özel sektörün çevresel maliyeti yüksek faaliyetlerinin çözümüne yönelik konuları önceleyen bir teşvik sistemi yeşil girişimcilik uygulamalarının daha fazla talep görmesini sağlayabilecektir. Bunun yanı sıra ulusal ve uluslararası fonların dikkatini çekebilecek projeler geliştirilmesi de yeşil girişimcilik için oldukça önemli bir büyüme kanalıdır. Ayrıca yeşil girişimcilik konusunda farkındalığın artırılması amacıyla yapılacak çalışmalar da bu alandaki çalışmaların yaygınlaşması için büyük önem taşımaktadır.
Yeşil girişimciliğin bilinirliğinin sağlanması ve girişimcileri bu alana yönlendirmek amacıyla son dönemde çeşitli çalışmalar hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda Erasmus+ programı kapsamında İstanbul’da “Uluslararası Yeşil Girişimcilik ve İstihdam Merkezi” kurulmuştur ve merkez bünyesinde eğitim, danışmanlık ve ağ oluşturma çalışmaları konusunda destekler verilmekte, yeşil girişimcilik fikir yarışması düzenlenmektedir. Bunun yanı sıra İzmir Kalkınma Ajansı 2018 ve 2019 yıllarında “Greentech İzmir” başlığı ile düzenlediği etkinliklerde[vi] yeşil teknoloji konusunda çalışan ya da çalışmayı düşünen startupların hazırlık kamplarında ön çalışmaları yapmasını sağlamış, sonrasında kurumsal aktörlerin startuplar ile bir araya gelmesini sağlayarak iş fikirlerini paylaşmalarını sağlamıştır. Bu ve benzeri etkinliklerin çoğalması hem yeşil girişimcilik konusunun kamuoyu gündemine gelmesi hem de alanda bir ekosistem oluşması açısından oldukça kıymetlidir. Bu ekosistemde gelişen yeşil girişimlerin çeşitli destek mekanizmaları ile güçlendirilmeleri ya da fon bulmaları etkili projeleri hayata geçirmeleri konusunda önemli bir itici güç olacaktır.
Kaynakça:
- Dedeoğlu, A.Ö. (Ed.), Tüm Boyutlarıyla Girişimcilik, Hümanist Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2016.
- Haldar S., Dutta I., “Green Entrepreneurship in Theory and Practice: Insights from the Indian Market”, International Journal of Trend in Scientific Research and Development, 2017, s.706-721.
- Greenovate
- İZKA
- İbrahim Efe Efeoğlu, “Çevreci Açıdan Girişim, Eko-Girişimcilik”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23/1, 2014, s.103-118.
- Keskin, S., “Yeşil Girişimcilik”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7/12, s.285-294.
- OECD, “Measuring Green Entrepreneurship”, Entrepreneurship at a Glance, OECD Publishing, 2011, s.23-38.
[i] Ayla Özhan Dedeoğlu (Ed.), Tüm Boyutlarıyla Girişimcilik, Hümanist Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2016, s.58.
[ii] Sevtap Keskin, “Yeşil Girişimcilik”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7/12, s.292.
[iii] Stuti Haldar, Indira Dutta, “Green Entrepreneurship in Theory and Practice: Insights from the Indian Market”, International Journal of Trend in Scientific Research and Development, 2017, s.710.
[iv] İbrahim Efe Efeoğlu, “Çevreci Açıdan Girişim, Eko-Girişimcilik”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23/1, 2014, s.105.
[v] Yeşil girişimlerin elde ettikleri sonuçların değerlendirilmesinin ve etkilerinin tespitinin konunun teşvik edilebilmesi açısından oldukça önemli olduğu değerlendirilmektedir OECD tarafından 2011 yılında yeşil girişimciliğin ölçümüne yönelik özet bir çalışma gerçekleştirilmiştir. OECD, “Measuring Green Entrepreneurship”, Entrepreneurship at a Glance, OECD Publishing, 2011, s.23-38.
