Hakkı Gökhan ELÜSTÜN
Uzman
Yeşil Büyüme Politikaları Birimi
gokhan.elustun@izka.org.tr

Bir ülkenin yenilenebilir enerji potansiyelini etkin kullanarak enerji üretim kaynaklarını çeşitlendirmesi, kurulu gücünde yenilenebilir enerjinin payını artırması gerek çevresel gerekse ekonomik anlamda son derecede önemlidir. Çevresel anlamda önemlidir; zira enerji üretmek için fosil kaynakların yakılması sonucu ortaya çıkan zararlı gazlar ve atıklar hava, su ve toprak kirliliğine yol açmakta, doğrudan ve dolaylı olarak insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Ekonomik anlamda önemlidir; çünkü birincil kaynak maliyeti yoktur bu da Türkiye gibi fosil birincil kaynaklar bakımından dışa bağımlı ülkelerin dış ticaret dengesine olumlu katkı sağlamaktadır. Ayrıca ekipman üretiminden başlayıp enerji üretimine kadar geçen sürede yarattığı ekonomik hareketlilik ve istihdam değerleriyle ülke ekonomisine önemli bir girdi sunmaktadır.

Bu kapsamda, ülkemizde son yıllarda yenilenebilir enerjiye yapılan yatırımlar ve bu alandaki gelişmeler memnuniyet vericidir. Hâlihazırda mevcut olan yenilenebilir enerji kurulu gücü ve hesaplanan toplam potansiyel göz önüne alındığında Türkiye’nin geleceğinin enerji anlamında parlak olduğu değerlendirilebilir. Uygulanan politikalar sayesinde son yıllarda yenilenebilir enerjide büyük ilerleme kaydedilmiştir; öyle ki güneş enerjisinde kurulu gücümüz 2014 yılında sadece 40 MW iken Temmuz 2021 itibariyle 7.200 MW’ı geçmiştir. Ayrıca, kurulu gücümüz rüzgârda 10.000 MW’a, biyokütle ve jeotermalde toplamda 3.000 MW’a, hidroelektrikte 31.430 MW’a ulaşmış, toplam kurulu gücümüzdeki yenilenebilir enerji payı %52,8’ e çıkmıştır.

Tablo 1. Yenilenebilir Enerjinin Toplam Kurulu Güçteki Payı

İstihdam perspektifi

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının ekonomik olarak meydana getirdiği en büyük katma değerlerden bir tanesi de yarattığı istihdamdır. Ekipman imalatından elektrik üretimine kadar geçen süreçte birçok sektörle doğrudan ve dolaylı olarak etkileşimde olan yenilenebilir enerji sektörü, yarattığı ve yaratacağı istihdam açısından Türkiye’de yükselen sektörler arasındadır.

Söz konusu sektörün yarattığı ve yaratacağı istihdamı net bir şekilde ortaya koymak oldukça zor olmakla birlikte bunun için çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerden bir tanesi de Amerika’da Ulusal Enerji Laboratuvarı (NREL) tarafından geliştirilen Jobs and Economic Development Impact (JEDI – İş ve Ekonomik Kalkınmanın Etkisi) yöntemidir. Buna yönteme göre her bir kaynağa ait 50 MW büyüklüğündeki santrallerde çalışacak istihdam türleri doğrudan, dolaylı ve uyarılmış istihdam şeklinde üçe ayrılmıştır. Doğrudan istihdam verisi, yenilenebilir enerji sektöründe imalat, inşaat, bakım ve onarım işlerinde yani birincil sektörde istihdam edilen kişileri göstermektedir. Dolaylı işler ise birincil sektöre girdi sağlayan ikincil endüstrilerden oluşmaktadır. Uyarılmış istihdam ise çalışanların elde ettikleri gelirleri tüketmeleri nedeniyle ekonomideki bazı sektörlerin uyarılması ve böylece yeni istihdam olanaklarının doğmasıyla ortaya çıkmaktadır. Bu kişilerin market alışverişleri, eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanmaları sonucunda önemli miktarda istihdam yaratılmaktadır.

Tablo 2. Kurulu Güç Büyüklüğü 50 MW Olan Yenilenebilir Enerji Santrallerinde İstihdam Sayıları

Tablo 2’de görüldüğü üzere, 50 MW büyüklüğündeki tüm yenilenebilir enerji santralleri içinde en fazla istihdam imkânı sağlayan yenilenebilir enerji kaynağı 1.578 kişi ile hidro enerjidir. Hidro enerjiyi 1.229 kişi ile güneş enerjisi izlemektedir. Yenilenebilir enerji üretimiyle doğrudan ilişki kurulamadığından, dolaylı ve uyarılmış istihdama ilişkin veriler kesinlik taşımasa da yenilenebilir enerji yatırımlarının ekonomideki çarpan etkisini göstermesi açısından önemli verilerdir.

Tablo 3. 2023 Hedefi İçin Kurulması Planlanan İlave Kurulu Güç Miktarı

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2019-2023 yıllarını kapsayan Stratejik Planı’nda belirtilen 2023 hedefleri ve bu hedeflere ulaşılması için kurulması gerekli olan güç miktarları Tablo 3’te sunulmuştur. Sektördeki mevcut gelişme ve ivmelenme göz önüne alındığında söz konusu hedeflere rahatlıkla ulaşılabileceği hatta üzerine çıkılacağı açıktır.

Tablo 4. Yenilenebilir Enerji Kurulu Gücünün ve 2023 Hedefleri için İhtiyaç Duyulan Gücün 50 MW’lık Dilimleri

JEDI yöntemiyle tahmini istihdam analizinin yapılabilmesi için en başata, kurulu gücün ve 2023 hedefine ulaşmak için gereksinim duyulan kurulu güç miktarının 50 MW’lık dilimlere bölünmesi gereklidir. JEDI yöntemiyle hesaplanan istihdam verileri 50 MW büyüklüğündeki santrallere ilişkin olarak belirlenmiştir. Bu işlemin sonucu Tablo 4’ün üç ve dördüncü sütununda görülmektedir.

Tablo 5. Tahmini İstihdam Rakamları

Analiz sonuçlarına göre, yenilenebilir enerji sektörü sayesinde Türkiye’de 670 bini doğrudan, 270 bini dolaylı ve 253 bini uyarılmış olmak üzere toplamda 1.2 milyon kişiye istihdam sağlandığı hesaplanmaktadır.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2019-2023 yıllarını kapsayan Stratejik Planı’nda belirtilen 2023 hedeflerine ulaşılması halinde, yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılacak ilave yatırımlarla 67.165 kişiye doğrudan ve tam zamanlı istihdam sağlanacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir deyişle; yenilenebilir enerji ve parçalarının üretimi, santralin kurulumu, bakım-onarımı ve işletilmesinde yaklaşık 70 bin kişiye ilave doğrudan iş imkânı doğacaktır. Birincil sektöre girdi sağlayan dolaylı istihdam miktarı ise 48.800 kişidir. Önceki aşamalarda elde edilen gelirlerin harcanmasıyla oluşacak uyarılmış istihdam miktarı ise 30.870 kişi olacaktır. Tüm istihdam türlerinin dâhil edilmesiyle ülkede toplam istihdamda oluşacak artış ise 146.837 kişi olacaktır. Özetle, Türkiye’nin 2023 hedefini başarması halinde kuracağı ilave 8.219 MW kurulu güç yatırımı ile yaklaşık 150 bin kişiye ilave istihdam imkânı doğacaktır.

Kaynakça:

1. Türkiye Elektrik İletim A.Ş.
2. C. Karaca ve m. Eşgünoğlu, Türkiye’nin 2023 Yılı Yenilenebilir Enerji Yatırım Hedeflerinin İşsizliğe Etkisi, Internatıonal Congress Of Management Economy And Policy , İstanbul, Turkey, 2016
3. Amerikan Ulusal Enerji Laboratuvarı (NREL)